Op 18 november 2022 voerden de inspectiediensten van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ), Toezicht op de Sociale Wetten (TSW) en de FOD Financiën een onaangekondigde controle uit bij twee bedrijven in de Antwerpse Kempen, met ernaast een privéwoning. Hierbij werden tal van informatiedragers onderzocht en in beslag genomen, zo o.m. digitale bestanden, tachograafschijven en allerhande kaften, brieven en documenten, die volgens de inspectiediensten zouden wijzen op het presteren van ‘zwarte’ overuren.
Op 2 januari 2023 wendden beide bedrijven zich tot de voorzitter van de arbeidsrechtbank Antwerpen, afdeling Turnhout (zetelend zoals in kort geding). De voorzitter werd geadieerd krachtens artikel 587septies Ger. W. door een vordering ingesteld op grond van artikel 2 van de wet van 2 juni 2010 houdende bepalingen van het Sociaal Strafrecht, waarbij éénieder die van oordeel is dat zijn rechten worden geschaad door inbeslagnemingen en verzegelingen verricht door de inspectie, dan wel opsporings- en onderzoeksmaatregelen door dezelfde inspectie, beroep kan instellen bij de voorzitter van de arbeidsrechtbank.
Nadat de voorzitter zich materieel en territoriaal bevoegd had verklaard, besloot hij – in een uitgebreid gemotiveerd vonnis van 29 februari 2024 – dat de verrichte opsporings- en onderzoeksmaatregelen en de inbeslagneming onwettig en nietig waren. De voorzitter trad daarbij de grotendeels de argumentatie bij van de twee vennootschappen, die stelden dat de sociaal inspecteurs bewoonde ruimten (van één van de bestuurders van de vennootschappen) hadden betreden en daar op zoek waren gegaan naar informatiedragers. Volgens de rechter hadden bepaalde ruimten minstens een ‘gemengd’ karakter, terwijl een andere ruimte daadwerkelijk een ‘privé bewoonde ruimte’ betrof. Het kwam de RSZ toe het tegendeel aan te tonen, doch deze slaagde – aldus de rechter – niet de op hem rustende bewijslast.
De voorzitter van de arbeidsrechtbank bracht hierbij in herinnering dat arbeidsplaatsen het voorwerp mogen uitmaken van visitatie door sociaal inspecteurs (artikel 23 Soc. Sw.), terwijl voor bewoonde ruimten een toelating van de onderzoeksrechter vereist is (artikel 24 Soc. Sw.). Voor ‘gemengde’ ruimten is weliswaar geen aparte categorie voorzien in het Sociaal Strafwetboek, doch het principe van de bescherming van de privéwoonst is – aldus de rechter – dermate belangrijk “dat van zodra sprake is van ‘gemengde’ ruimtes, de principes voor “privé ruimten’ van toepassing zijn” (zie ook Parl. St., Kamer, 2009-10, nr. 52, 1666/009, 40).
De rechter besloot dan ook dat de RSZ er niet in slaagde te bewijzen dat het onderzoek wettelijk was verlopen. Bovendien benadrukte hij dat sociaal inspecteurs onvoldoende hun zorgvuldigheidsplicht ter harte hebben genomen (art. 18 en 19 Soc. Sw.).
Omdat aldus sprake was van een onwettige zoeking én van machtsoverschrijding, oordeelde de voorzitter dat het resultaat van deze zoeking en het beslag dat op de informatiedragers was gelegd, eenzelfde lot beschoren was. Alle informatiedragers dienden bijgevolg in origineel te worden teruggegeven aan beide bedrijven.
Louter ten overvloede merkte de rechter nog op dat de RSZ evenmin aantoonde dat, bij aanvang van de zoeking en alvorens effectief over te gaan tot opsporing en onderzoek, een inspanning werd geleverd om de (afwezige) bestuurder te contacteren (zoals vereist door artikel 28 § 3 Soc. Sw.).
Ter informatie: de RSZ heeft intussen hoger beroep aangetekend tegen het vonnis.
